İbrahim Müteferrika ve Türk Matbaası

Matbuu Blog olarak bugünkü yazımızda İbrahim Mütefferika ve İlk Türk Matbaasını ele alıyoruz. Yanlış bilinen tüm bilgileri aynı zamanda düzeltiyoruz.

1- Öncelikle fazla detaya girmeden matbaanın tarihsel gelişimi hakkında bilgi verelim

Matbaa ilk olarak uzak doğuda 593 yılında Çin’de icat edilerek kullanılmaya başlanmıştır. İlk matbaa olmasından dolayı çok ilkel bir yapıya sahipti. Zamanla daha fazla gelişerek farklı ülkelere de yayılmaya başlamıştır.

2- İbrahim Mütefferika Kimdir?

İbrahim MÜTEFERRİKA 1674 yılında Macaristan Kaloşvar şehrinde doğmuştur. Üniteryen bir Macar Olan İbrahim MÜTEFERRİKA Türkler tarafından esir olarak İstanbul’a getirildi. Burada Müslüman oldu ve müteferrikalık yaptı. Birçok dil bilmesinden dolayı diğer ülkelerle iletişim kuran heyetlerde bulundu. Macaristan’daki eğitimi sırasında matbaa işlerini öğrendiğinden matbaa kurmak istedi.

3- Osmanlıda İlk Matbaanın Kurulması

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından 1720 yılında Fransa’ya elçi olarak gönderilen Yirmisekiz Mehmed Çelebi yanında oğlu Mehmed Said Efendi’yi de götürmüştü.Said Efendi orada boş durmamış ve birçok yeniliğin Osmanlı İmparatorluğuna taşınmasını sağlamıştır. Aynı zamanda Paris’te bir matbaa’yı ziyaret etmiş ve İstanbul’a dönüşünde bu konuda çalışmaya karar vermiştir. İstanbul’a döndüğünde Müteferrika ile tanışarak beraberce Nevşehirli Damat İbrahim Paşa desteği ile (Tek şartı; Dini olmayan eserler basmak şartıydı) bir matbaa kurmak için çalışmalara başladılar.

Böylelikle 16 Aralık 1727 tarihinde Darü’t-Tıbâati’l Amire isimli ilk matbaanın kurulmasıyla başlanıldı. Makine ve Latin alfabesi kalıpları yurtdışından getirildi.

4- Matbaada basılan kitaplar

Matbaada basılan ilk kitap Vankulu Lugat’dı. 500 adet basıldı ve bu kitapların tamamı satıldı. İbrahim Müteferrika’nın matbaasında ömrü boyunda 17 ayrı kitap basılmıştır.

1. Kitab-ı Lügat-ı Vankulu (Sihah El-Cevheri), 2 cilt halinde, 1729
2. Tuhfet-ül Kibar fi Esfar el-Bihar, 1729
3. Tarih-i Seyyah, 1729
4. Tarih-i Hind-i Garbi, 1730
5. Tarih-i Timur Gürgan, 1730
6. Tarih-I Mısr-i Kadim ve Mısr-i Cedid, 1730
7. Gülşen-i Hülefa, 1730
8. Grammaire Turque, 1730
9. Usul el-Hikem fi Nizam el-Ümem, 1732
10. Fiyuzat-ı Mıknatısiye, 1732
11. Cihan-nüma, 1732
12. Takvim el-Tevarih, 1733
13. Kitab-ı Tarih-i Naima, 2 cilt halinde, 1734
14. Tarih-i Raşid, 3 cilt halinde, 1735
15. Tarih-i Çelebizade, 1741
16. Ahval-i Gazavat der Diyar-ı Bosna, 1741
17. Kitab-ı Lisan el-Acem el Müsemma bi-Ferheng-i Şuuri, 2 cilt halinde, 1742

4- Kağıthane neden Yalova’ya kuruldu?

Edinilen bilgilere göre kağıt fabrikasının ilk kurulması düşünülen yer İstanbul’du. Ama Anadolu ve Rumeli yakalarında yaz aylarında yeterli su bulunamadığı düşünülmüş ve bu fikirden vazgeçilerek Yalova’nın Elmalık Köyü’nde, Hırka Deresi üzerinde, Çardaklı Mevkii’ne bir akarsu kenarına kuruldu.